Voor God & Geld - Deel 1

Bij het Belgische Munthuis zijn we gepassioneerd door historie en het verzamelen van munten. Een passie die we ook graag met u delen. Die passie bracht een paar collega’s en mij in Gent voor de expo ‘Voor God & Geld. Gouden Tijd van de Zuidelijke Nederlanden’. Enerzijds omdat we benieuwd zijn naar het verhaal, anderzijds om ons te laten inspireren. En boeiend en inspirerend was het. We vertellen u erover in dit artikel. Daarnaast geven we ook gratis toegangstickets voor de expositie weg.

De expositie ‘Voor God & Geld’ is in het Caermersklooster in Gent, een complex met een vroegere Karmelietenkerk. Het museum ligt in een wijk met prachtige oude huizen. Als je de auto’s en de moderne verlichting wegdenkt, verwacht je er elk moment een gezelschap uit de 16de eeuw tegen te komen.

De tentoonstelling gaat over een tijd van grote vernieuwing in Vlaanderen. Het is een soort tijdreis tussen grofweg 1200, als de wolhandel met Engeland ontstaat en 1585, het jaar van de Val van Antwerpen. En wat een bloeitijd beleefde Vlaanderen in de eeuw voor 1585. 

De schilderijen en voorwerpen uit scheepsmodellen van vrachtschepen, prenten, landkaarten, globes en nog veel meer tonen de bewustwording van de burgers die rijk waren geworden door handel en nijverheid.

Er ontstond in die jaren inderdaad een nieuwe mens, en die nieuwe mens is buitengewoon ondernemend. Hij maakt producten, verkoopt die, drijft handel, investeert en exporteert. En dat verschaft hem rijkdom, grote rijkdom. Van daaruit ontstaat in Gent de eerste beurs van de wereld. Geldwisselaars zijn actief. Een aantal schilderijen toont deze soms vroege ‘bankiers’.

Geldwisselaars

Het schilderij ‘Geldwisselaar en zijn vrouw’ (ca. 1530-1560) van een navolger van Marinus van Reymerswaele trok onze aandacht. De expositie catalogus zegt er dit over: 

“Toch moet niet alleen de geldwisselaar in de gaten gehouden worden. Op de geboorte van de bank volgt al snel de bankoverval. De wisseltafel van de bankier moet daarom worden beveiligd. Een uitschuifbaar bovenblad zorgt ervoor dat klant en wisselaar op veilige afstand van elkaar zitten. Er zijn stevige sloten, verborgen laden en een kluis.”

Benieuwd naar hoe zo’n geldwisseltafel er dan uitziet, vonden we een eiken/grenen betaaltafel van circa 1700 uit Duitsland. Hij staat bij het artikel ‘Betaaltafel als reizende bank’, een aflevering van ‘Het Veilingstuk’ uit het digitale archief van Het Dagblad van het Noorden (29/11/2010). 

Vanzelfsprekend roept een betaal- of geldwisseltafel de vraag op of er dan zoveel geld gewisseld moest worden. Die vraag krijgt een antwoord in het artikel van Het Dagblad van het Noorden:

"In de Middeleeuwen waren er talrijke soorten munten in omloop, elke plaats had zijn eigen munteenheid. Geldwisselaars waren noodzakelijk. Kooplui en reizigers kwamen bij de wisselaars om hun eigen geld in de plaatselijke munt om te wisselen. Veel geldwisselaars die zich vanaf de dertiende eeuw in de Nederlanden gingen vestigen, kwamen uit het Italiaanse Lombardije. Ze noemden hun betaaltafel ‘banco'. Hier is de Nederlandse benaming voor bank aan ontleend. De betaaltafel bevatte enkele goed verborgen laden en een stevig slot. Daardoor konden de wisselaars ook geld in bewaring nemen. Voor elke storting kreeg de klant een handgeschreven ontvangstbewijs, dat eventueel ook ter betaling kon worden doorgegeven aan een schuldeiser. Op deze wijze is ook het papiergeld ontstaan [...]."

Wat de inhoud van zo’n wisseltafel zou kunnen zijn, inspireert ons om daar eens over na te denken en mogelijk een serie rond te maken.

Tot 1795 zijn gouden en zilveren munten uit alle windstreken gebruikt om te betalen. Meestal hadden deze munten een gladde rand. Slimmeriken snoeiden daar een randje vanaf. Om de echte waarde te bepalen, wogen de wisselaars daarom de munten met gewaarborgde muntgewichtjes. Zo bepaalden ze wat aangeleverde munten waard waren en ruilden ze die met een commissie voor de munten die de klant wilde.

Omdat wij razend enthousiast zijn geworden over de tentoonstelling 'Voor God & Geld' mag ik 100 toegangstickets weggeven! Wilt u hier heen? Laat het ons weten en neem dan gratis contact op met onze Klantendienst (0800 500 52). Maximaal 2 kaartjes per persoon.

En vergeet ons niet te laten weten wat u van de tentoonstelling vond. Dit kan via Facebook of via een email naar: info@munthuis.be