Britse scherpschutters vs. Duitse aantallen
Het eerste grote gevecht vond plaats rondom Bergen, een industrieel gebied met sombere dorpjes en aftandse fabrieken. Hoewel ze zwaar overmand waren, wist het getrainde Britse korps met hun scherpschutters de Duitse opmars tegen te houden.
Maar de Duitse aantallen waren te groot, de Britse rechterflank dreigde gebroken te worden. Ze moesten terugtrekken. Maar dat lieten ze niet zomaar gebeuren. Elke meter die de Duitsers wonnen moesten ze met zware verliezen bekopen. Toch begon de indrukwekkende Britse weerstand scheuren te vertonen. De mannen waren aan het einde van hun uithoudingsvermogen, sommigen hadden al 24 uur niet gegeten. De Duitsers lieten echter geen teken van vermoeidheid zien, en de troepenreserves leken onuitputbaar.
Britse moed en geweervuur kon hier niet tegenop. Het was toen, in een tijd van hoge nood, dat de wonderlijke verhalen van hemelse hulp ontstonden.
Hemelse hulp
De soldaten, zwaar vermoeid en aangeslagen, zagen engelen tot hun hulp schieten. Engelen in de vorm van spookachtige longbowmen uit de Engelse hoogtijdagen van middeleeuwse krijgsheren. Hun pijlen kleurden de nacht zwart.
Sommigen wisten niet zeker wat ze zagen, maar zweerden dat een hemels licht op hun scheen, dat een beschermende gouden aura over hun kameraden vormde. Weer anderen waren overtuigd dat een blonde, gepantserde man op een wit paard tot hun redding kwam.
Het was Sint Joris, beschermheer van de krijgers, het kon niet anders.
Overweldigende overmacht
Wat het ook was, het had hun leven gered. In een gevecht waar ze tegen een Duitse strijdmacht van ruim drie keer zoveel troepen stonden, verloren ze half zoveel soldaten. De troepen waren er van overtuigd dat ze hulp hadden gekregen van een hogere macht.
Het Britse volk was iets skeptischer. Artsen en geestelijken maakten wijze opmerkingen over hysterie, vermoeidheid en angst. Anderen schudden hun hoofd, en spraken over bijgeloof en verbeelding. Maar zij waren er niet bijgeweest. Zij hadden niet gewonnen tegen alle waarschijnlijkheid in, met stervende kameraden in hun armen. Verbrand door een niets-onziende zon, doorweekt door de onaflatende regen.
Zij konden het niet weten.
Hysterie of heldendom?
De volgende maanden bleven verhalen opduiken van een hemelse interventie. Duitse cavalerie-charges die plotseling stopten en in paniek wegrenden. Een man op een groot wit paard dat uit het niets een veldslag wist te keren.
Kapiteinen en kolonellen van het Britse leger, mannen die niet snel toegeven aan oververmoeidheid en hysterie, bevestigden allen de verhalen.
Skeptici bleven onovertuigd. Het was immers moeilijk om bewijs te leveren. Was het dan slechts een geval van collectieve verbeelding? Was het massahysterie dat de legende deed ontstaan?
Misschien.
Toch is het goed om te beseffen dat de soldaten, hoe vermoeid ze ook waren, zeer goed getraind. Ervaren, doorgewinterde troepen die gewend waren aan deze omstandigheden. Verschillende mannen zagen op verschillende momenten op verschillende plekken identieke verschijningen.
Misschien waren de verhalen verzonnen. Misschien waren de engelen wel hallucinaties. Misschien was het slechts een product van vermoeidheid en hysterie.
Maar misschien ook niet.
De legende leeft voort
Waar of niet, de legende van de engelen leeft tot op de dag van vandaag voort. Ontelbaar veel krantenartikelen, boeken en verhalen zijn er over geschreven. De verhalen van heldendom en hemelse ingrepen moeten verteld blijven worden. Ter ere van de legende, en de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog, presenteren wij een bijzondere herdenkingsuitgifte.