Dukaat versus de Soeverein: een strijd der titanen

Tussen de zestiende en twintigste eeuw zijn er maar twee gouden munten die de titel ‘Belangrijkste munt in de wereld’ mogen claimen. De Nederlandse Dukaat domineerde de wereldhandel tijdens de Nederlandse Gouden Eeuw, eind zestiende en zeventiende eeuw. De Verenigde Zeven Nederlanden hadden met haar gigantische kolonische rijk en oppermachtige scheepvaart het hoogste woord in de wereld.

Met het einde van de Nederlandse Gouden Eeuw begon het tijdperk van het Britse Keizerrijk. In de loop der jaren veroverde de Britten een kwart van de bewoonde wereld, en haar gouden Soeverein reisde overal met haar mee. Het symbolische startschot van deze Britse heerschappij was in 1817, met het slaan van een nieuwe munt.

200 jaar geleden, de geboorte van twee nieuwe munten

1817 was een monumentaal jaar voor de numismatiek. De Royal Mint van Londen lanceerde een vernieuwde Soeverein; een bijzonder kunstwerk, een die tot de absolute top behoort.

Datzelfde jaar lanceerde de Koninklijke Munt van Utrecht haar vernieuwde Dukaat; een prachtig ontwerp dat tot op de dag van vandaag de munt siert. Toch was het tijd voor de Dukaat om afstand te nemen van de troon. Het jaartal kenmerkte een wisseling van de wacht in de wereldpolitiek. Het was een einde aan een eeuwenlange strijd tussen twee wereldmachten; met het Britse koninkrijk als overtuigende winnaar.

De nieuwe Dukaat

De Nederlandse Dukaat was de absolute alleenheerser in de wereldhandel, eeuwenlang. Het was een munt die stabiliteit uitstraalde. En dat zou het eeuwenlang doen. Tussen 1586 en 1816 was de Dukaat daarom ook vrijwel onveranderd. Het gewicht was altijd een stabiele 3.515 gram, met een zuiverheid van 98,6%. Het ontwerp van de soldaat met zwaard en een bundel pijlen onderging slechts subtiele veranderingen; de soldaat werd iets slanker, en de hoeveelheid pijlen wisselde nog wel eens.

De Dukaat die in 1817 werd geslagen bracht de laatste verandering aan de munt. De nieuwe specificaties, een iets lager goudgehalte (98,6% naar 98,3%) en een iets lager gewicht (3,515 gram naar 3,454 gram) zijn sindsdien onveranderd gebleven. Ook de zeven pijlen en de soldaat zijn onveranderd gebleven.

Hoewel de munt sindsien onveranderd is gebleven, de invloed van Nederland in de wereld veranderde drastisch. De macht van het ooit zo sterke Nederland was al jaren aan het afnemen. De laatste spijker in de kist kwam echter toen het industriële België in opstand kwam. De ooit zo sterke combinatie van industrie in het Zuiden en Scheepvaart in het Noorden was niet meer. Nederland verloor definitief haar status als wereldgrootmacht. En dat betekende dat er ruimte was voor een nieuwe speler om de troon te bestijgen.

De nieuwe Soeverein

Na de overwinning op Napoleon bij Waterloo stond niemand meer in de weg van Groot-Britannië. De Pax Britannica, de eeuw van de Britse vrede, was begonnen. Het land onderging een grote verandering in het muntstelsel. Een nieuwe 20-shilling munt werd ontwikkeld, en kreeg de oude naam ‘Sovereign’. De eerste Soeverein was eeuwenlang het toonbeeld van stabiliteit, veiligheid en kracht. De naam bleek toepasselijk voor de nieuwe munt.

Het ontwerp kwam van de hand van meester-kunstenaar Benedetto Pistrucci. De nieuwe munt was net zo groot als de Nederlandse Dukaat, maar met haar 1.52 millimeter bijna twee keer zo dik en zwaar. De goud inhoud lag beduidend lager (98,3% voor de Dukaat met slechts 91,6% voor de Soeverein), maar dat mocht de populariteit niet drukken. En die populariteit was groots.

Het verhaal van de Soeverein loopt synchroon met de groei van het Britse Keizerrijk. Overal waar de Britten heersten werden nieuwe varianten op de Soeverein geslagen. Australië, Canada, India, Zuid-Afrika; overal werden nieuwe munthuizen opgericht, allen bevoegd om Soevereinen te slaan. 

En dat deden ze in grote getale. Er was bijna geen plek in de wereld waar de Soeverein geen wettig en gewenst betaalmiddel was. Het was een teken van totale wereldheerschappij.

Een blijvende invloed

Zowel het Nederlandse als het Britse Keizerrijk heeft een blijvende indruk achtergelaten op de wereld. Nog steeds hebben beide landen kolonieën, al noemen we ze tegenwoordig anders. Nog steeds spreekt zo’n een op de vier mensen ter wereld Engels. 4.5 miljoen Amerikanen claimen van Nederlandse komaf te zijn.

De wereld is de grootmachten van weleer niet vergeten. En wij mogen niet vergeten welke rol de Nederlandse Dukaat en Britse Soeverein gespeeld hebben in het ontstaan van deze grootmachten. Beide munten stonden symbool voor de stabiliteit, macht en autoriteit dat het land van uitgifte uitstraalde in hun gloriedagen. De Dukaat was eeuwenlang de meest belangrijke munt in de wereldhandel. De enige munt die een grotere stempel zou drukken op de wereld was de Soeverein.


Ten goede of ten slechte, de wereld die deze grootmachten ooit domineerden zou nooit meer hetzelfde zijn.